Over veranderen – Mensen willen wel veranderen, maar…

Langspeelplaat

Vorige week kwam ik het wéér tegen, ergens op LinkedIn, de uitspraak: “Mensen willen wel veranderen, maar niet veranderd worden”.

Daar is veel over te zeggen, veel meer overigens dan in dit stukje schrijverij past. Het is echter zeer de moeite waard eens kritisch naar deze veel herhaalde en gekopieerde (‘nageaapte’) quote te kijken. Drie gedachten mijnerzijds. En een alternatief.

Een aap is een dier, elk dier is een aap?

Op school, geen idee meer welk vak, kwam de uitspraak wel eens voorbij dat “een hond een dier is maar niet elk dier een hond”. U kent ‘m vast nog wel. Hier moet ik steeds aan denken als ik deze quote weer ergens spot. Want, natuurlijk willen mensen wel veranderen, dat doen we de hele tijd, bewust dan wel onbewust. Veranderen van baan, eens een keer naar Spanje in plaats van naar Duitsland, minder vlees eten, stoppen met roken, beginnen met een nieuw studiejaar, cursus Engels volgen, ik noem zo maar wat. Ook binnen de professionele omgeving wordt wat af  veranderd: Nieuwe procedures, betere werkomgeving want geen vaste werkplek meer, nieuwe collega inwerken, noem maar op.

Maar om nu andersom ook te stellen dat mensen veranderdieren zijn, om het maar even zo te zeggen, neen, die vlieger gaat vaak niet op. Mensen willen namelijk helemaal niet per se veranderen. Waarom zou een andere werkplek beter zijn? Hoezo moeten we nu functioneringsgesprekken gaan houden? Waarom moet dat formulier nu ingevuld worden, het gaat toch al jaren goed?

Nu noem ik wat onschuldige voorbeelden, laat staan wat er gebeurt bij omvangrijke, indrukwekkende veranderingen (alhoewel dat een kwestie van persoonlijke smaak is). Niks SAP implementatie! Niks verhuizen van het hoofdkantoor naar een andere stad! Niks samenwerken met de nieuwe collega’s van een geacquireerd bedrijf (en andersom)!

Kortom, de quote lijkt een te beperkt beeld te geven van de werkelijkheid. Er zou eigenlijk iets moeten staan als: “Mensen willen wel, maar lang niet altijd veranderen”

Changing for good

Een boekje dat zeer de moeite waard is, de schrijvers noemen het zelfs revolutionair,  is ‘Changing for good’ van psycholoog Prochaska en collega’s. Hun gedachtegoed is ontwikkeld binnen de gezondheidszorg (psychotherapie) en wordt vaak aangehaald binnen de bedrijfskunde. Zij stellen dat mensen per probleem verschillende stadia doorlopen om tot verandering te komen. Het eerste stadium (precontemplation) wordt mooi als volgt samengevat: “It isn’t that they can’t see the solution, it is that they can’t see the problem” (1).  Omdat mensen zich in verschillende stadia bevinden, is timing van de juiste begeleiding bij verandering noodzakelijk om tot succes te komen. Een groot deel van ‘de mensen’ bevindt zich echter in één van de stadia waarbij er geen of weinig veranderbereidheid is. Dat betekent nogal wat voor ons als veranderaars!

Kortom, er zou eigenlijk iets moeten staan als: “Sommige mensen willen wel, echter lang niet altijd, veranderen”.

Ik verander jou in een…?

En dan het tweede deel van de quote. Wie is wel eens veranderd geworden? En dan bedoel ik niet degene die door een visagist of chirurg eens is opgeknapt of, dichter bij huis, een nieuw kapsel heeft gekregen.

Het gaat natuurlijk over veranderbeslissingen die ‘over de hoofden’ van mensen genomen worden. Toch zijn er zat voorbeelden te bedenken van dit soort besluiten waarbij ‘men’ geen enkel bezwaar heeft dat het verandert. Ja, het ligt ook aan het perspectief. Wat voor de één een prettige verandering is, kan door de ander negatief beoordeeld worden.

Waar het wel gaat wrijven is als besluiten nadelige persoonlijke gevolgen hebben voor individuen of groepen zoals verplichte verandering van routine, achteruitgang in arbeidsvoorwaarden of werk moeten doen wat niet als ‘leuk’ of motiverend wordt beschouwd.  Dan vindt verandering wel plaats, maar meer aan de oppervlakte. Het ‘doen’ verandert, het ‘denken’ echter lang niet altijd. Laatst sprak ik met iemand die vertelde dat ze ‘het nieuwe werken’ hadden geïmplementeerd’. Het bleek echter vooralsnog met name een fysieke exercitie, de mensen waren nog niet veranderd geworden, getuige de vaste werkplekken compleet met fotolijstjes op de bureaus en al.

Iemand echt veranderen lukt niet (buiten de optische veranderingen om dan). Je kunt wel iemand helpen, begeleiden of coachen zodat iemand wel zelf, maar niet alleen een veranderproces doormaakt.

Kortom, er zou eigenlijk iets moeten staan als: “… en kunnen prima alléén of ook met hulp best veranderen, maar natuurlijk niet veranderd worden”.

Broodje aap?

Een broodje aap zou ik de quote echter niet willen noemen, wel een quote die met grote zorgvuldigheid en in de juiste context gebruikt zou moeten worden. En anders bied ik het volgende alternatief aan: “Sommige mensen willen wel, echter lang niet altijd, veranderen en kunnen prima alléén of ook met hulp best veranderen, maar natuurlijk niet veranderd worden”.

Waarvan akte.

 Bron

Prochaska, J.O. et al. (1994) Changing for Good, New York, Harper Collins Publishers.