Over veranderen – De gekookte kikker

Wie kent ‘m niet?

Wie kent de metafoor van ‘de gekookte kikker’ niet? Er is een management boekje met deze titel. Daarin staan diverse inspirerende metaforen gebaseerd op dieren. Het is binnen de wereld van consultants een bekend boekje en de ‘kikker’ wordt regelmatig toegepast.

Ook ik heb de metafoor nog niet zo heel lang geleden gebruikt tijdens een bijeenkomst van een ondernemersfamilie. Het bedrijf maakte al een aantal jaren verlies, ze  kregen het lek niet boven water en mijn hulp werd ingeroepen om hen uiteindelijk ‘boven Jan’ te krijgen. Eén van mijn observaties wilde ik op een gegeven moment met ze delen, tijd voor de ‘kikker’!

“Wij kennen ‘m niet”

“Zijn jullie bekend met de metafoor van de gekookte kikker”,  vroeg ik de drie generaties ondernemers. “Neen”, antwoordden ze mij en ze lachten er enigszins bij. Hun reactie bevestigde naar mijn smaak mijn beeld: het bedrijf liep met open ogen en redelijk luchtig richting het ravijn om er vervolgens niets vermoedend in te springen. Aan mij de taak hen daarvoor te behoeden.

Enfin, ik vertelde ze van de kikker die in een bak met koel water zit, waar een vuurtje onder gestookt wordt. Langzaam aan wordt het water warmer. De kikker ervaart het als steeds aangenamer en blijft daarom zitten waar hij zit. Totdat het te laat is en de kikker sterft omdat het water té heet is geworden. De ogenschijnlijke comfortabele positie bleek een aanloop te zijn naar de dood. (Er is overigens nog een deel twee waarin gesteld wordt dat als een kikker in heet (of kokend) water wordt gegooid, het er wel uitspringt. Kennelijk zit het venijn in de staart; op geleidelijk veranderen wordt anders (passief?) gereageerd dan op een plotse verandering).

De boodschap kwam aan. Senior kreeg tranen in de ogen omdat hij zich realiseerde dat hij en zijn opvolgers genoten van het warme water maar tevens de kop in het zand staken en niet alles-op-alles zetten om het bedrijf te redden. De temperatuur was naar hun gevoel misschien al wel 80° Celsius. Wat te doen?

Missie voor dat moment geslaagd.

Bullshit

Waar een broodje aap goed al niet voor is. Want dat is het. Je moet even zoeken op internet maar dan vind je bijvoorbeeld wat experts er van vinden. “Bullshit”, is de meest compacte reactie. “Als je een kikker in kokend water gooit, springt het er niet uit, het sterft”, lijkt inderdaad een meer te verwachten respons dan dat de metafoor ons doet geloven. Net als dat een kikker wel uit het water zal springen naarmate de temperatuur stijgt. Dit is overigens ook empirisch bewezen (bron: www.fastcompany.com).

Terug naar de veranderkunde. Ik vroeg me een fractie van een seconde af of kikkers dan ‘slimmer’ zijn dan mensen omdat kikkers kennelijk wél in beweging komen als het te heet onder de voeten wordt. Hoewel ons animale zenuwstelsel de mens behoedt voor brandwonden als we metaforisch in een bak met te heet water terecht komen, vraag ik me – wat langer dan een seconde – af of de metafoor van de gekookte kikker niet beter ‘metafoor van de gekookte ondernemer’ kan worden genoemd.