Ik vertrek! (1) – Verplichte tv-kost voor veranderaars

Veel TV kijk ik niet. Maar voor een ‘ik vertrek’ (NPO) ben ik als veranderkundige wel te porren. Wat veranderen met dit vermakelijke tv-programma te maken heeft?

Alles!

In elke aflevering komen de ingrediënten van een stevig organisatie veranderproces, hetzij in wisselende mate, aan bod. Een feest der herkenning dus.

Ga maar na.

1. Het begint met een sluimerend verlangen, een lang gekoesterde wens, een droombeeld. Die geest is een keer uit de fles ontsnapt en krijgt pas rust, als aan dit verlangen gehoor wordt gegeven. Het is in die zin een plaaggeest, die niet jouw wens vervult, maar jou je wens laat vervullen. En over mensen die de stap tot actie durven zetten, gaat het programma.

Bij deze mensen is de ‘sense of urgency’ zo groot geworden, dat er iets moet gebeuren, dat er verandering op komst is. Daar waar organisatieverandering vaak gestoeld is (lijkt?) op externe factoren, is bij de vertrekkers een intrinsieke motivatie aanwezig die zijn weerga niet kent. Er is een bak energie losgekomen, die ook nodig is om de reis te voltooien. En dat blijkt altijd met name achteraf.

2. “Begin met het doel voor ogen”, speciaal voor de Covey adepten onder u. Of hij nu gelijk had of niet, de vertrekkers hebben een helder mentaal beeld van wat komen gaat. En dat het gaat lukken. Dit doel is het gematerialiseerde verlangen: een huisje in Portugal om zonder gestress te leven, een pension in Duitsland om als familie met elkaar te kunnen leven en te ondernemen, een B&B in Zuid-Italië om voor anderen te kunnen zorgen. Kortom, de caravan of de grote auto is nooit het doel op zich, het zijn middelen. Winst is geen doel op zich, continuïteit wel. Een mooie showroom is geen doel op zich (hoewel…) maar een middel voor waar het echt om gaat.

3. De verandering wordt voorbereid. Kan ik het. Wil ik het (twijfel komt op). Wie laat ik achter (kinderen, ouders en ook vrienden). Wat laat ik achter (zekerheid, regen, stress). Wat heb ik nodig (geld). Een deel van de energie wordt hier al opgeslokt, maar goed dat ze het echt, écht willen. En voor anderen, verbazingwekkend welke sprongen er in het diepe gemaakt worden. Maar ja, de beste stuurlui…

En verder?

4. Alles wordt in gereedheid gebracht. Huis verkopen, afscheidsborrel, auto inpakken, bankzaken regelen, website bouwen, aardappels in de aanhanger, geld op de bank. Zonder dit, lukt het niet.

5. Dan begint de reis pas echt. In de kever, de bestelbus of met het vliegtuig op weg naar nieuw leven. De zon schijnt, de wekker staat uit, het leven lacht. Maar dan komt altijd ergens het besef dat niet alles is te plannen, dat niet iedereen meewerkt, dat jouw doel niet het doel van een ander is – nee, ook niet als je ervoor betaalt – en dat je partner in stresssituaties niet altijd zo lief is. En ook al zou je willen, je kunt de tijd niet forceren. Klanten komen niet volgens jouw bezettingsplanning, leveranciers leveren anders dan je dacht, en soms kom je gaandeweg op andere ideeën waardoor de tijd je in lijkt te halen. Maar ja… (iets met aan gras trekken om het te laten groeien). Het mooie van dit tv-programma is dat je zowat live ziet dat mensen doorzetten, doorgaan, soms tegen beter weten in of op goed geluk. De beginberg met energie is dus voorwaardelijk voor de verandering.

6. Met de nodige vertragingen, stilstanden, achteruitgaande bewegingen maar vooral met de kop in de wind de droom achterna, wordt – meestal nipt op tijd – het doel bereikt. Het huis staat, de tuin is zo goed als af, de eerste gasten rijden het terrein op, de plaatselijke burgemeester knipt een lint en proost mee.

7. En men zag dat het goed is. Er wordt met teugen genoten van zon, zee, wijn, rust, eenvoud en succes. De balans wordt opgemaakt. Eind goed, al goed.

En in organisaties?

Wat me bezighoudt, is de overeenkomst, maar met name ook het verschil tussen het tv-programma en organisatieverandering. Hoe groot is het verschil tussen ‘ik vertrek’ en ‘we vertrekken’. Hoe kan het proces eerst gelijk opgaan, maar gaat het bij bedrijven zo vaak mis als we aan de slag gaan? Blijkt stap 1, stap 1 niet te zijn? Of niet voor iedereen? Blijkt die berg met energie vooral lucht te zijn? Waarom is er geen tijd voor het ‘ongeplande’ waarvan je weet dat het komt? En waarom wordt er niet, of onvolledig geëvalueerd?

Komende blogs neem ik je mee op deze reis op zoek naar inzichten.